Zımpara Hakkında Herşey

Bu yazımda ahşap oyma sanatında olmazsa olmazlardan biri olan zımparadan bahsedeceğim. Zımpara konusunda uzman olmasam da edindiğim tecrübelerimi ve internetten bulduğum güvenilir olduğuna inandığım bilgilerileri derleyerek aktarmaya çalışacağım. Genel tanım olarak bir yüzeyi daha pürüzsüz hale getirmek, veya yüzeydeki boya, cila gibi istenmeyen bir katmanın yok edilmesi için kullanılan bir tarafı aşındırıcı malzeme ile kaplanmış bez veya kağıt zeminli malzemedir. İngilizce'de sandpaper veya glass paper dense de zımparalarda artık kum ve cam kullanılmamaktadır. Günümüzde herşey belli standardlara göre üretilir de zımpara standardsız olur mu? İşte zımpara ile ilgili standartlar:

• ISO 6344 (The International Organization for Standardization) zımpara kum boyutu ve dağılımı ile ilgili uluslararası bir standart

• CAMI (Coated Abrasive Manufacturers Institute) Amerikan standardı

• FEPA 43-1984 R 1993 (Federation of European Producers of Abrasives) ISO 6344 ile aynı

• JIS R6001-87 (Japanese Industrial Standards)

Zımparanın ne kadar ince veya kalın olduğu "kum" (grit size) terimi ile ifade ediliyor. ISO/FEPA standardına göre zımparanın arka kısmını çevirdiğimizde gördüğümüz P harfinden sonra gelen rakam, zımparanın kaç kum olduğunu belirtir. Bu rakam yükseldikçe zımpara daha ince hale gelir. Yani aşındırıcı malzemenin boyutları küçülür. P12 kumdan P6000 kuma kadar zımpara üretilmektedir. Aşağıdaki tabloda kum seviyesine göre partikül çaplarını görebilirsiniz. 1 mikrometrenin (micron) 10 üzeri -6 metre olduğunu hatırlatmak isterim. Bu durumda en kaba zımpara olan P12'nin partikül çapı 1,815 millimetre oluyor.

Şuana kadar ben yaptığım çalışmalarda duruma göre P80 kumdan P220 kuma kadar olan zımparaları kullandım. Bir de özellikle oluklu bıçakların içbükey kısımlarını keskinleştirmek için P600 zımpara kullanıyorum.

Şimdi gelelim zımparaların çeşitlerine; yapıştırıcısına, aşındırıcısına ve şekline göre birçok zımpara türü bulunmakta.

Zeminde Kullanılan Malzemeye Göre

Aşındırıcı malzemenin yapıştırıldığı zemine mesned deniyor. Zımparalar kağıt mesnedli veya bez mesnedli olarak üretilebiliyor.

Kağıt mesnedli zımparalar

Mesned olarak kullanılan kağıdın ağırlığına göre kendi içinde A, B, C, D, E, F olarak bir harfle isimlendiriliyorlar. Kağıdın ağırlığı artıkça zımparanın dayanıklığı artıyor fakat esnekliği azalıyor. Burada kağıdın ağırlığından kasdedilen, bir top yani 480 adet 24inch x 36 inch kağıdın toplam ağırlığıdır. 24 inch x 36 inch yaklaşık 61cm x 91.5cm ölçülerine denk geliyor.

• A-ağırlığı (40 lbs yani 18.14 kilogram) : El ile zımparalama işlerinde kullanılır. (80 kum)

• B-ağırlığı(50 lbs yani 22.67 ):

• C-ağırlığı (70 lbs yani 31,75 kilogram):

• D-ağırlığı(90 lbs yani 40 kilogram): El ile zımparalamada veya küçük portatif elektirli zımparalama aletlerinde kullanılır.

• E-ağırlığı (130 lbs yani 58,96 kilogram): Dayanıklılığın önemli olduğu rulo, kemer ve disk zımparalarda kullanılır.

• F- ağırlığı (165 lbs yani 74,84 kilogram): En dayanıklı, fakat en az esnek zımparadır. Ağır hizmet disk zımparalarda, zemin zımparalamadaki kemer zımparalarda kullanılır.​

Bez mesnedli zımparalar

Bu tür zımparalar kağıt mesnedli zımparalara göre daha uzun süre kullanılabiyor. Ayrıca yırtılmaya karşı daha dayanıklılar. Bez mesnedli zımparalar da, kağıt mesnedli zımparalarda olduğu gibi kullanılan bezin ağırlığına göre bir harf kodu ile sınıflandırılıyor.

• J-ağırlığı: En hafif ve en esnek kumaş mesnedli zımpara bu. Özellikle kavisli yüzeylerin ve konturların zımparalanması gibi esneklik gerektiren işlemlerde tercih edilmesi gereken sınıf bu.

• X-ağırlığı: Önceki sınıfa göre daha güçlü ve serttir. Kaba işler için iri kumlulardan, sonlandırma cilalama gibi ince işler için ince kumlulara kadar birçok üründe bu zemin kullanılır.

• Y-ağırlığı: Kullanılan en güçlü ve ağır bez zemindir. Yüksek basınç gerektiren zımparalama işlerinde ve boya cila gibi istenmeyen katmanların kaldırılması gibi ağır işlerde kullanılır.

Aşındırıcı Malzemeye Göre

Zımpara üreticileri lal taşı gibi doğal mineralleri hala kullansa da, günümüzde aldığımız zımparaların çoğu sentetik aşındırıcılar ile kaplıdır. Burada amaç zımpara üzerindeki küçük parçaların zaman içinde kırılıp yeni keskin yüzeyler oluşturmasını sağlayarak kullanım ömrünü uzatmaktır. Üreticiler yeni ürünlerini aliminyum oksit ve seramik aşındırıcılar üzerine yoğunlaştırmıştır.

• Lal Taşı(garnet): Ahşap işçiliğinde sıklıkla kullanılır.

• Corondum: İçerisinde eser miktarlarda demir, titanyum, vanadyum ve krom içeren aliminyüm oksit kristalidir. Metal yüzeyleri cilalamak için kullanılır.

• Alimünyum Oksit: Günümüzde en sık kullanılan aşındırıcı malzemedir. Ahşap ve metal yüzeylerde, boyalı yüzeylerde kullanılabilir. Birim maliyeti en düşük olan aşındırıcıdır. Ayrıca kum boyutu olarak en fazla çeşitliğe sahip olandır.

• Silikon Karpit: Silikon karpit, aliminyum okside göre çok daha sert ve keskin bir malzemedir. Üzerinde kırılmış camları andıran iğne benzeri granüller vardır. Bu sert ve keskin granüller düşük basınç altında cam, plastik ve metal yüzeyleri aşındarabilse de, ahşap işçiliğinde çok çabuk köreldiği için uygun değildir. Özellikle ıslak zımparalama işlemlerinde kullanılır.

• Aliminyom Oksit Zirkonyum Oksit alaşımı: Makine ile bileme işlerinde kullanılır.

• Chrome(III) Oksit: Mikron seviyelerindeki zımparalama işlemlerinde kullanılır.

• Elmas: Sert metal, cam ve seramic yüzeylerin sonlandırma ve cilalama işlerinde kullanılır.

• Seramik Alimünyum Oksit: Yüksek basınç gerektiren zımparalama işlerinde kullanılır.

Kullanılan Yapıştırıcıya Göre

Aşındırıcı malzemeyi zımparaya yapıştırmak için değişik yapıştırıcılar kullanılmakta. Burada önemli olan kullanılan yapıştırıcının zımparalama sırasında ortaya çıkan ısıya ve basınca dayanıklı olması. Ayrıca eğer zımpara ıslak kullanım için üretilmişse, yapıştırıcı su ve yağ gibi sıvılara da dayanıklı olmalı.

Şekillerine Göre

El ile kullanılan zımparalar tabaka genelde 28x23 santimetre ebatlarında tabaka şeklinde veya rulo şeklinde bulunuyor. Bunun dışında bulaşık süngerine benzeyen zımparalar özellikle dar alanlarda çok başarılı. Bunların dışındaki şekile sahip zımparalar ise elektrikli zımpara makinelerinde kullanılmak üzere tasarlanmış.

• Tabaka Zımparalar

• Rulo Zımparalar

• Kemer Zımparalar

• Sünger Zımparalar

• Disk Zımparalar

#zımpara #kum #ahşap